ABD Federal Temyiz Mahkemesi, eski Başkan Donald Trump’ın neredeyse tüm ticaret partnerlerine yönelik geniş çaplı gümrük tarifelerini hukuka aykırı bularak iptal etti. Bu karar, Trump’ın Kongre’yi bypass ederek ithalat vergilerini tek taraflı belirleme konusundaki iddialarına ciddi bir darbe vururken, Amerikan ekonomisi ve küresel ticaret dengeleri açısından önemli yansımalar yaratıyor.
Hangi Tarifeler İptal Edildi ve Kapsamı
Mahkemenin odaklandığı tarifeler, Trump’ın 2 Nisan 2025’te açıkladığı ve ABD’nin Çin, Meksika ve Kanada gibi başlıca ticaret ortaklarını doğrudan etkileyen vergiler ile diğer ülkelere uygulanan yüzde 10’luk temel gümrük vergilerini kapsıyor. Trump, bu tarifeleri “ABD’nin ticaret açığı verdiği ülkelere karşılık” olarak savunmuş, 90 günlük süreyle karşılıklı müzakere olanağı tanımıştı.
Bazı ülkeler, örneğin İngiltere, Japonya ve AB üyeleri, Trump ile yapılan anlaşmalar sayesinde daha yüksek tarifelerden kaçınmayı başardı. Ancak Laos ve Cezayir gibi direnç gösteren ülkeler, sırasıyla yüzde 40 ve yüzde 30’luk vergilerle karşı karşıya kaldı. Bu durum, Trump’ın tek taraflı ekonomik baskı stratejisinin sınırlı bir başarıyla sonuçlandığını gösteriyor.
Mahkeme Kararının Gerekçesi
ABD Anayasası, gümrük vergilerini koyma yetkisini açıkça Kongre’ye veriyor. Trump ise 1977 tarihli Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası’nı (IEEPA) kullanarak, ABD’nin ticaret açıklarını “ulusal acil durum” ilan etti ve vergileri haklı çıkarmaya çalıştı. Mahkeme, Başkan’ın bu yetkilerinin sınırlarını aştığını belirtti ve “Kongre’nin Başkan’a sınırsız gümrük vergisi yetkisi vermeyi amaçladığını düşünmek mümkün değil” dedi.
Buna karşın, ulusal güvenlik gerekçesiyle çelik, alüminyum ve otomobillere uygulanan tarifeler ile Çin’e yönelik teknoloji sektörü vergileri karardan etkilenmedi. Bu durum, yönetimin hâlâ belirli alanlarda tarifeleri sürdürmesine ve stratejik pazarlıklarını devam ettirmesine olanak tanıyor.
Ekonomik ve Mali Yansımalar
Trump’ın uyguladığı tarifeler, ABD Hazinesi için önemli bir gelir kaynağı olmuştu. Temmuz 2025 itibarıyla, tarifelerden elde edilen gelir 159 milyar doları bulmuş, bir önceki yılın aynı dönemine göre iki kattan fazla artış göstermişti. Mahkeme kararının ardından, bu gelirlerin bir kısmının geri ödenmesi gerekebilir ve ABD maliyesi açısından ciddi bir kayıp riski doğabilir.
Ekonomistler, bu kararın aynı zamanda ABD’nin ticaret partnerleriyle pazarlık gücünü de zayıflatabileceğine dikkat çekiyor. Yabancı hükümetler, gelecek müzakerelerde daha dirençli bir tutum sergileyebilir, önceki anlaşmaların uygulanmasını geciktirebilir veya şartları yeniden müzakere etmeyi talep edebilir. Bu durum, Trump veya diğer Başkanların gelecekteki ticaret politikalarını yürütmesini zorlaştırabilir.
Trump’ın Alternatif Yolları ve Hukuki Seçenekleri
Trump yönetimi hâlâ bazı gümrük vergilerini farklı yasal çerçevelerle uygulayabilir:
1974 Ticaret Yasası: Sadece büyük ticaret açıkları verilen ülkelere yönelik ve yüzde 15 ile 150 günle sınırlı tarifeler uygulanabilir. Bu, Trump’ın istediği geniş çaplı ve uzun vadeli tarifeleri devreye sokmasını sınırlıyor.
1962 Ticareti Genişletme Yasası, Bölüm 232: Ticaret Bakanlığı’nın soruşturması sonucu çelik, alüminyum ve otomobiller için vergiler konabilir; ancak Başkan’ın tek taraflı yetkisi sınırlı.
Başkan Trump, kararı Yüksek Mahkeme’ye taşıyacağını açıkladı ve sosyal medyada bunun ABD için “tam bir yıkım” anlamına geleceğini savundu. Uzmanlar, Yüksek Mahkeme’nin nasıl bir yol izleyeceğini önceden tahmin etmenin zor olduğunu, ancak bu başvurunun Trump’ın siyasi ve ekonomik manevra alanını bir süre daha sınırlayacağını belirtiyor.
Uzman Yorumu: Belirsizlik ve Stratejik Yeniden Yapılanma
Holland & Knight hukuk firmasından Ashley Akers, kararın ticaret müzakerelerinde Trump’ın elini zayıflatacağını belirtiyor: “Mevcut ticaret anlaşmaları otomatik olarak bozulmasa da yönetim müzakere stratejisinin bir ayağını kaybedebilir. Bu durum, yabancı hükümetleri gelecekteki taleplere direnmeye, önceki taahhütlerin uygulanmasını geciktirmeye ve hatta şartları yeniden müzakere etmeye cesaretlendirebilir.”
Bu karar, Trump için sadece kısa vadeli bir gerileme değil; aynı zamanda uzun vadeli ticaret stratejileri ve ABD’nin uluslararası ticaret duruşu açısından da kritik bir dönemeç. Ticaret politikalarında belirsizlik devam edecek, finansal piyasalar bundan etkilenmeye devam edecek ve ABD’de fiyatlar ile ekonomik büyüme üzerinde baskı yaratacak.
Sonuç: Ticaret Stratejisinde Yeni Bir Dönem
Özetle, Trump’ın geniş çaplı gümrük tarifeleri iptal edildi; ancak bazı ulusal güvenlik ve Çin’e yönelik tarifeler yürürlükte kalıyor. Yönetim, alternatif yasalar ve Yüksek Mahkeme başvurusu ile politikalarını yeniden şekillendirmeye çalışacak. Bu gelişmeler hem ABD iç piyasaları hem de küresel ticaret dengeleri için yeni bir dönemin habercisi ve piyasalarda belirsizliğin devam edeceğinin sinyali.
