Türkiye’de parasını bankada değerlendiren, özellikle de kısa vadeli TL mevduat ve yatırım fonlarına yönelen milyonlarca vatandaşı doğrudan ilgilendiren önemli bir adım atıldı. Resmî Gazete ’de yayımlanan Cumhurbaşkanı kararıyla kısa vadeli mevduat ve yatırım fonlarından kesilen stopaj oranı rekor seviyeye çıkarıldı. Bu karar, yüksek enflasyonla mücadele edilen bir dönemde, vatandaşın eline geçen net faiz gelirini daha da düşürecek; tasarruf alışkanlıklarını ve yatırım tercihlerini derinden etkileyecek.
KARARIN AYRINTILARI: HANGİ VADEDE NE DEĞİŞTİ?
Yeni düzenleme ile:
6 aya kadar vadeli TL mevduat hesaplarında stopaj oranı yüzde 15’ten yüzde 17,5’e yükseltildi.
1 yıla kadar vadeli hesaplarda stopaj oranı yüzde 12’den yüzde 15’e çıkarıldı.
1 yıldan uzun vadeli hesaplarda ise oran yüzde 10 seviyesinde korunuyor.
Bu düzenleme, sadece yeni açılacak hesapları ve vadesi dolduktan sonra yenilenecek mevcut hesapları kapsayacak. Şu an devam eden, vadesi henüz gelmemiş hesaplarda eski oranlar geçerli olacak.
YATIRIM FONLARI DA KAPSAMDA: NELER DEĞİŞECEK?
Mevduatın yanı sıra, yatırım fonları da bu düzenlemenin içinde. Yeni alınacak yatırım fonlarında stopaj oranı da yüzde 17,5 olacak. Mevcut fonlar için eski stopaj oranları geçerli olsa da fonlara ekleme yapıldığında eklenen tutar yeni oran üzerinden vergilendirilecek.
Bu durum, özellikle kısa vadeli fon yatırımı yapanları ve fonlarına düzenli katkıda bulunanları etkileyecek. Uzmanlara göre, vatandaşların bundan sonra fon seçerken ve katkı planlarını yaparken vergiyi minimize edecek şekilde hareket etmesi; yani mevcut fonlara yeni ekleme yapmak yerine, benzer getirili yeni fonlar almak gibi stratejiler geliştirmesi gerekecek.
DOLAYLI FAİZ İNDİRİMİ: FAİZ ORANI AYNI, NET GETİRİ DÜŞÜYOR
Bu adım, teknik olarak bir “faiz indirimi” değil; Merkez Bankası politika faizini değiştirmiyor. Ancak vatandaşın eline geçen net faiz gelirini düşürdüğü için, ekonomistler tarafından “dolaylı faiz indirimi” olarak değerlendiriliyor.
Çünkü devlet, faiz oranını değiştirmeden, stopajı artırarak vatandaşın brüt faiz gelirinden daha fazla vergi kesiyor. Sonuçta bankadan alınan brüt faiz aynı kalsa bile, kesinti arttığı için net gelir azalıyor. Bu da özellikle kısa vadede mevduatın cazibesini azaltıyor.
TARİHE GEÇEN ORAN: NEDEN ÖNEMLİ?
Bu stopaj oranı, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde mevduattan alınan en yüksek vergi oranı olarak kayıtlara geçti. Daha önce stopaj oranları kriz dönemlerinde düşürülmüş, piyasanın canlanması için teşvik edilmişti. Son dönemde ise tersine bir politika izleniyor; devlet hem bütçe gelirlerini artırmak hem de kısa vadeli spekülatif hareketleri yavaşlatmak amacıyla stopajı yükseltiyor.
Böyle bir karar, ekonominin mevcut dengeleri açısından da kritik. Çünkü yüksek enflasyon ortamında vatandaş zaten tasarruf yapmakta zorlanıyor; üstüne bir de yüksek stopaj, net getiri hesaplarını yeniden şekillendiriyor.
NEDEN KISA VADE HEDEFTE?
Kısa vadeli mevduat hem bankalar hem de ekonomi yönetimi için bir “kırılganlık” unsuru olarak görülüyor. Çünkü:
Vatandaş kısa vadeli mevduatta kalınca, faizlerin biraz bile düşmesi veya dövizde hareket olması halinde hızla parasını çekebiliyor.
Uzun vadeli mevduat, bankaların kaynak planlamasını daha öngörülebilir hale getiriyor.
Stopajı kısa vadede artırmak, vatandaşları daha uzun vadeye yönlendirmek için bir teşvik olarak düşünülüyor. Ancak pratikte, birçok kişi kısa vadede nakit ihtiyacı sebebiyle kısa vadeli hesapları tercih ettiğinden, net gelir kaybı vatandaşın cebinde daha çok hissedilecek.
VATANDAŞIN YAPABİLECEĞİ HAMLELER
Bu gelişme sonrası uzmanların öne çıkardığı bazı öneriler şunlar:
1 yıl ve üzeri vadeli mevduatı tercih etmek. Çünkü burada stopaj hâlâ yüzde 10.
Mevcut fonlara ekleme yapmak yerine, benzer performanslı yeni fon almak.
Alternatif yatırım araçlarını (döviz, altın, borsa, tahvil gibi) değerlendirmek; ancak riskleri dikkatlice ölçmek.
Net getiri hesabı yaparken, brüt faiz yerine stopaj sonrası net kazancı hesaplamak.
SONUÇ: YATIRIM PLANLARI YENİDEN GÖZDEN GEÇİRİLECEK
Bu karar, enflasyonla boğuşan bir ekonomide, vatandaşın zaten düşük kalan reel getirisini biraz daha aşağı çekiyor. Devlet açısından bu bir vergi geliri ve finansal istikrar hamlesi olabilir; fakat tasarruf sahipleri açısından daha az kazanç, daha çok plan yapma zorunluluğu anlamına geliyor.
Bu ortamda, yatırım ve tasarruf planlarını kısa vadeli düşünmek yerine, daha uzun vadeli, çeşitlendirilmiş ve riskleri dengelenmiş bir portföy oluşturmak giderek daha önemli hale gelecek.
