Ekonomi yalnızca büyüme rakamlarından, üretim hacimlerinden veya borsa endekslerinden ibaret değildir. Toplumun tamamını etkileyen en önemli boyut, bu ekonomik değerlerin kimler tarafından, ne ölçüde paylaşıldığıdır. İşte tam da bu noktada “toplumsal adalet” kavramı karşımıza çıkar. Toplumsal adalet, yalnızca gelir ve servet dağılımında eşitlik değil, aynı zamanda fırsat eşitliği, sosyal güvenlik, insanca yaşam ve katılımcı bir ekonomik düzenin varlığı anlamına gelir.
Gelişmiş ülkeler incelendiğinde görüyoruz ki, uzun vadede kalıcı refahın kaynağı, adil paylaşım mekanizmalarının kurulabilmesinden geçiyor. Adaletin olmadığı bir ekonomide büyüme, belirli bir kesimin zenginleşmesine hizmet ederken toplumun geniş kitleleri aynı hızda gelişemez. Bu durum, sosyal huzursuzlukları ve ekonomik kırılganlıkları beraberinde getirir. Dolayısıyla, toplumsal adalet yalnızca etik bir tercih değil, aynı zamanda ekonomik istikrarın da vazgeçilmez şartıdır.
Gelir Dağılımı ve Fırsat Eşitliği
Ekonomide adaletin en somut ölçütlerinden biri gelir dağılımıdır. Türkiye de dahil olmak üzere pek çok ülkede gelir dağılımındaki eşitsizlikler, toplumsal huzuru doğrudan etkilemektedir. Yüksek gelir grupları ile düşük gelir grupları arasındaki uçurum derinleştikçe, orta sınıfın daraldığı ve toplumsal bütünlüğün zayıfladığı gözlemlenir.
Ancak mesele yalnızca gelir dağılımıyla sınırlı değildir. Eğitim, sağlık, istihdam ve barınma gibi temel alanlarda fırsat eşitliğinin sağlanması da adaletin ayrılmaz bir parçasıdır. Bir bireyin doğduğu aile, yaşadığı şehir ya da sosyoekonomik kökeni, onun gelecekteki ekonomik başarısını belirleyici olmamalıdır. Adil bir düzen, her bireye potansiyelini ortaya koyabilme imkânı sunar. Aksi halde, yetenekler âtıl kalır, üretim kapasitesi sınırlanır ve toplum uzun vadede kayba uğrar.
Sosyal Politikaların Rolü
Toplumsal adaletin sağlanabilmesi için devletin sosyal politikaları kritik önemdedir. Sosyal güvenlik sistemleri, işsizlik sigortaları, sağlık ve eğitim hizmetlerinin kamusal nitelikte sunulması, toplumdaki eşitsizlikleri azaltıcı etki yaratır. Ayrıca vergi politikaları da gelir dağılımını dengelemenin en önemli araçlarından biridir.
Örneğin, yüksek gelirli bireylerin daha yüksek oranlarda vergilendirilmesi hem kamu gelirlerini artırır hem de sosyal harcamaların finansmanına katkı sağlar. Bu noktada, toplanan vergilerin etkin, şeffaf ve toplum yararına kullanılması büyük önem taşır. Eğer vergi adaleti sağlanmazsa, toplumun adalet duygusu zedelenir ve kayıt dışı ekonomi artar.
Adaletsizliğin Ekonomik Sonuçları
Toplumsal adaletin zedelenmesi yalnızca etik bir sorun değil, aynı zamanda ekonomik bir tehdit olarak da karşımıza çıkar. Yüksek eşitsizlik, tüketim gücünü daraltır, iç piyasayı zayıflatır ve büyümeyi yavaşlatır. Ayrıca, gelir adaletsizliği arttıkça sosyal huzursuzluklar yükselir, siyasal istikrarsızlıklar ortaya çıkar.
Uluslararası örnekler, toplumsal adaletin göz ardı edildiği ülkelerde krizlerin daha derin ve yıkıcı olduğunu gösteriyor. Buna karşılık, sosyal adaletin gözetildiği ekonomilerde dayanışma kültürü gelişir, üretim verimliliği artar ve toplumun tüm kesimleri refah sürecine ortak olur.
Gelecek İçin Bir Vizyon
Bugün dünyada sürdürülebilir kalkınma anlayışı, yalnızca çevresel değil, aynı zamanda toplumsal boyutlarıyla da değerlendiriliyor. Bir ekonominin gerçekten sürdürülebilir olabilmesi için çevreyi koruması, kaynaklarını verimli kullanması kadar, insanına da adil bir yaşam imkânı sunması gerekir.
Türkiye açısından bakıldığında, genç nüfusun eğitime ve istihdama katılımı, kadınların iş gücüne daha etkin biçimde dahil edilmesi ve bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması, toplumsal adaletin güçlenmesi açısından hayati önemdedir. Bu hedeflere ulaşmak, yalnızca ekonomik büyümeyi değil, aynı zamanda toplumsal barışı da güçlendirecektir.
Sonuç
Ekonomide toplumsal adalet, bir tercih değil zorunluluktur. Adil paylaşım mekanizmaları kurulmadan, yalnızca büyüme rakamlarına odaklanmak uzun vadede sürdürülebilir değildir. Toplumsal adaletin sağlandığı bir ekonomi hem daha üretken hem de daha dayanıklıdır.
Bugün ülkemizin ve dünyanın karşı karşıya olduğu ekonomik ve sosyal sorunlar, bize bir kez daha şunu hatırlatıyor: Refah, ancak paylaşıldığında gerçek anlamını bulur. Dolayısıyla, ekonomiyi şekillendiren her politika, adalet perspektifiyle ele alınmalı ve toplumun tüm kesimlerinin katılımıyla hayata geçirilmelidir.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar
