Türkiye’nin ihracat haritasına bakıldığında Anadolu’nun bazı şehirleri potansiyelinin çok altında kalıyor. Elazığ da bu illerden biri. Son yıllarda Elazığ’ın ihracat rakamlarında ciddi düşüşler gözleniyor. Peki, neden?
Her şeyden önce Elazığ’ın üretim yapısına ve firma profiline bakmak gerekiyor. İlde öne çıkan birkaç sektör var: mermer, maden, gıda ürünleri ve sınırlı ölçüde sanayi mamulleri. Ancak ihracatın sürdürülebilirliği için yalnızca hammadde satmak yetmiyor. Katma değerli ürün çıkaramazsanız, dünya pazarında kalıcı olamazsınız. Elazığ’ın ihracattaki kaybının temel nedeni işte burada yatıyor: Üretim düşük, markalaşma yok, pazar araştırması yapılmıyor.
Bir diğer sorun ise “istatistiklerin gölgesi.” Bazı şehirlerde olduğu gibi Elazığ’da da aslında ihracatla doğrudan ilgisi olmayan kişi ya da firmaların, ticaretlerini “ihracat” gibi göstermesi tabloyu yapay biçimde büyüttü. Kısacası bir dönem şişirilmiş görünen rakamlar, gerçek üretim ve satış kapasitesini yansıtmıyordu. Bugün ise makyajlı tabloların etkisi kayboldu, ortaya çıplak gerçek çıktı: Elazığ’ın üretimi ve ihracat kapasitesi sınırlı.
Sorun sadece firmalarla sınırlı değil. Bir de “danışmanlık” adı altında ihracatla ilgisi olmayan, uluslararası ticareti bilmeyen, ama kendisini rehber gibi pazarlayan kişiler var. Bu gruplar, işletmelere gerçekçi bilgi vermek yerine “ihracat yapıyormuş gibi” göstermekle uğraşıyor. Kağıt üzerinde dosyalar hazırlıyorlar, sertifika ve belge işlerini ticaretin kendisiymiş gibi sunuyorlar. Oysa dünya pazarında başarı, evrak düzenlemekten değil; üretimden, kalite standardından ve müşteriyle kurulan güvene dayalı ilişkiden geçiyor.
Burada firmalara büyük sorumluluk düşüyor. İhracata adım atarken bir danışmanla çalışacaklarsa, şu soruları mutlaka sormalılar:
Siz hangi firmaların ihracatına aracılık ettiniz, referanslarınız kim?
Hangi ülke ve pazarlarda tecrübeniz var?
Sadece evrak mı hazırlıyorsunuz, yoksa müşteri bulma ve bağlantı kurma konusunda da somut katkınız oluyor mu?
Uluslararası fuar, ticaret heyeti veya e-ihracat konusunda deneyiminiz var mı?
Ürünümüzün hangi pazarda satılabileceğini nasıl analiz ediyorsunuz?
Sunduğunuz hizmet karşılığında ölçülebilir bir sonuç taahhüt ediyor musunuz?
Bu sorulara tatmin edici cevap veremeyen danışmanlarla yola çıkmak, işletmelerin zamanını ve parasını boşa harcamasından başka bir şey değildir.
Peki, çözüm ne?
Firmaların öncelikle “ihracatçı görünmek” yerine “ihracatçı olmak” için çaba göstermesi gerekiyor. Bunun yolu ise birkaç başlıkta özetlenebilir:
Üretim kapasitesini artırmak: Yerel işletmelerin ölçek büyütmesi, verimlilik odaklı yatırımlara yönelmesi şart.
Ar-Ge ve markalaşma: Sadece maden blokları göndermek yerine işlenmiş mermer, sadece üzüm değil, katma değerli gıda ürünleri ihraç etmek gerekiyor.
Pazar araştırması: Hangi ülkede hangi ürüne ihtiyaç var, hangi kalite ve sertifika isteniyor; bunu bilen firmalar rekabet avantajı sağlar.
Gerçek bilgiye erişim: İhracatın yol haritası, danışmanlık adı altında ticareti bilmeyenlerin değil; deneyimli ihracatçılar, sektör temsilcileri ve uluslararası ağları olan uzmanların rehberliğiyle çizilmeli.
İhracat kültürü oluşturmak: Sektörel eğitimler, fuar katılımları ve ihracat konsorsiyumlarıyla firmaların vizyonu genişletilmeli.
Elazığ gibi iller için ihracat, sadece döviz girdisi değil, aynı zamanda kentin geleceğini şekillendiren stratejik bir konu. İhracat rakamlarının düşüşü, aslında sistemin gerçek yüzünü gösteriyor: Görünürde değil, gerçekte güçlü olan firmalar ayakta kalıyor.
İhracatçı görünmek kimseye değer kazandırmaz. Değer, gerçekten üretip, markalaşıp, dünya pazarlarında kalıcı olabilmekle gelir. İhracatın şerefi, tabelada değil; üründe, markada ve pazarda kazanılır.
