Gözlənilmədən sanki canından elektirik keçdi, bədəni necə gizildədisə, ayaqlarını
cütləyib, qanadlarını tam yerə şaquli istiqamətdə saxlayıb, göy üzündə hərəkətsiz
dayandı. Bu quş aləmində uçmaq istəmədiyini ifadə etməz, göy üzündə hərəkətsiz
qalmaq məkansızlıq anlamını daşıyar.
İndi o, torpağı, yoxsa səmanı seçməlidir?
Bilirsiniz, o niyə bax beləcə göydən, daha doğrusu, boşluqdan asılı qalmışdı? Çünki
atasının yeyilmə anı haqqında danışılanlar yadına düşmüşdü. Bəli, səhv eşitmədiniz, atası
yeyilmişdi, həm də yerdə Qara Pişik kimi bir yırtıcının şikarına çevrilməyib, həmcinsi
tərəfindən xəlvətə salınıb səmanın sonsuzluğunda boğazlanmışdı. Düzdü, o özü bu
səhnəni görməmişdi, ancaq olanların hamısını ona danışan çoxbilmiş Bildirçin olmuşdu.
Onun bir anlıq gözlərini yumması səbəbsiz deyildi, əzablı hadisə onu səmanı seyr
etməkdən məhrum edirdi. Bir anlıq hər şeyi unutmaq, özü ilə baş-başa qalmaq istədi,
ancaq tez də vaz keçdi. Bu dəqiqə yaddaşını qanadan hadisə onu vadar edirdi
göyün təhlükəsizliyini unutsun. Ehtiyat, qorunma, həm də quş ayıqlığını itirməmək kimi
ömrünə hakim olmalı duyğunu özündən kənara qovmamalı idi.
Göyün sirri-sehri ilk baxışdan canlını özünə cəlb edir, ovsunlayır, ancaq göy
əlçatmazlığının içindəki hadisələr bax, beləcə indiki kimi ona əzab verirdi. Əlbəttə, unuda
bilmədiyindən. Bir də necə unuda bilərdi, əgər əbədiyyət eşqi ilə yaşayan bir canlı göy
boyda sonsuzluqda yeyilirdisə?
Ağ Göyərçin yerdəki təhlükədən göyə qaçmışdı, sevinirdi ki, pişiklər göyə dırmaşa
bilmirlər. Tez də fikrindən daşındı, bu çıxış yolu deyil, təhlükədən müvəqqəti qurtuluşdur.
Bəlkə də indiki hadisədən çıxış yoludur, o da durumdan düzgün yararlansan.
Yaşı çox deyildi, yəni istəsəydi belə atasının gedər-gəlməz yolçuluğunu incəliyinə kimi
xatırlaya bilməzdi. O zamandan yaddaşına həkk olunmuş bir cümlə vardı: Əbədiyyət
riskini canlı öz üzərinə götürür! Risk kəlməsini bu dəqiqə boşluqda durub yerlə göy
arasında seçim aparana qədər anlamamışdı.
Əbədiyyət səfərindən geri qayıdan Bildirçin nağıl edirdi ki, əslində yolu yarıda
qoymasının əsas səbəbi onun atasının Kərkəs tərəfindən didim-didim didilib rahathulqum
olması idi. “Bəlkə də dönməzdim, əgər hadisəni öz gözlərimlə müşahidə etməsəydim”
demişdi. O zaman bizim quş sual etmişdi: “Sən etiraz etdinmi səfər yoldaşının fürsətə
salınıb yeyilməsinə?” Bildirçin susmuşdu, əlbəttə, o həyasız quşlardan deyildi, desin ki,
zəifin güclü tərəfindən yeyilməsi məqbuldur. Başqa canlılara baxanda, Bildirçində bir az
ləyaqət, bir az da vicdan vardı. Həm də bir az cəsarət vardı… Göründüyü kimi, hər şeydən
onda bir qədər vardı, üst-üstə bu “bir az”lar birləşib onun yetkin quş olmasına yetmirdi.
O, Ağ Göyərçinin atasına qarşı olan haqsızlığa üsyan etməmişdi. Bu Ağ Göyərçini məyus
edirdi. “Susmuşdu, barı bir qımıldanıb, atamın haqqını müdafiə edəydi.” — Onun balaca quşa qarşı iradı bundan ibarət idi.
— Susan yalnız mən deyildim, hamı susub öz yoluna davam edirdi.
— Beləcə heç nə olmamış kimi? — Atasının halına yanan quş təəccüblənmişdi.
Bu an Bildirçin azca keçmişə — iki il öncə o uzun səfəri xatırlamalı oldu. Bir qədər də
incəliyinə gedəndə Kərkəsin qırğı gözlərini xatırladı, nədənsə onun aşağı əyilmiş ucu şiş
dimdiyindən çox gözləri yaddaşına ilişib onunla birgə hər yerə uçurdu. O, ilk dəfə Kərkəslə
üz-üzə gələndə elə dərk etmişdi, bu quş dimdiyi ilə yox, məhz gözləri ilə ovunu parçalayır.
Onun gözlərində şikarına qarşı yanan alovun quşa ötürdüyü qorxunun təsiri idimi bu,
yoxsa nəsə. Təəssüf, Bildirçin hələ də bunu dərk edə bilməmişdi. Bəlkə də, çox uydurub,
şişirdirdi, amma ona elə gəlirdi, Kərkəs istəsə on iki kiloqramlıq gövdəsi ilə bütün mavi
buludları yarıb yerə tökər. “Yekə gövdə böyük əməl yetirməyə qadirdir!” kimi yalnış fikri
onda yaradan məhz bu yırtıcı olmuşdu.
— Əgər dəstədəki Durna, Qaz, Qu, Leylək, Qartal, Bayquş kimi nəhənglər haqsızlığa
səs çıxarıb qımıldanmırlarsa, sən necə düşünürsən, onlardan dəfələrlə cılız olan bir
Bildirçin qəhrəmanmı çıxıb? O etiraz edib, Kərkəs kimi bir nəhəngdən özünə düşmən
qazana?
— Qartalla Bayquş dinməyə bilərdilər.
— Nədən onları susmuş nəhənglər sırasından əlüstü çıxartdın? — Bildirçin təəccüblə
sual etdi.
— Çünki onlar da Kərkəs kimi ət yeyən quşlardır. Qaldı sənə…
— Hə, məndə nə irad axtarırsan?
— Axı haqsızlığa göz yummaqla sən də haqsızın tərəfində olmusan.
O, bu yerdə Ağ Göyərçinin dediklərinə şərik çıxmışdı, di gəl ki…
— Haqlının tərəfini saxlamağa gərək vardımı, bir halda ki, o artıq yeyilib qurtarmışdı?
— Məncə, vardı! — Ağ Göyərçin fikrində qətiyyətli idi.
— Niyə vardı?
— Birincisi, Kərkəs düşündü ki, hamı onun kimi fürsətcildir. Əllərinə imkan düşən kimi
başqasını parçalayıb yeməyə hazırdırlar. Bununla da öz yırtıcılığına bəraət qazandırmış
oldu. İkincisi, haqsızlığın özü normal hala çevrilmiş olur. Üçüncüsü…
Üçüncüsünü deməklə, Bildirçini sındıra bilərdi. Anidən susub qarşısındakı quşa göz
atdı. Onun dilinə gətirə bilmədiyi təyin haqsızlıqla bağlı mühakimə deyildi. O birbaşa
Bildirçinin öz kimliyi ilə bağlı idi. Demək istəyirdi, sən bu zəif xislətinlə nədən əbədi
yaşamaq istəyirsən? İstəyirsən, zəifliyinlə haqsızlığı əbədi yaşadasan?
Ağ Göyərçinin haqsızlıqla bağlı düşüncələrinə Bildirçin etiraz etmədi, sadəcə, gözlərini
yumdu. Həm də möhkəm-möhkəm sıxıb yumdu. Bu bildirçinlər aləmində ətrafdan təcrid
olunub öz aləmində qalmaq, fikrini cəmləmək üçün çox gərəkdir.
— Atan yaxşı uça bilmirdi.
— Olsun!— Dəstədən geri qalırdı…
— Bu, onun qurbana çevrilməsinə işarə ola bilməzdi.
— Məncə, zəifliyi…
Bildirçinə fikrini tamamlamağa Ağ Göyərçin imkan vermədi.
— Zəifliyi yorğunluğundan doğurdu. Arxaya qalıb güc toplayıb yenidən dəstəyə
qayıda bilərdi.
— Kərkəs dedi, mən ana təbiətin həkimiyəm. Mənim təbiətdəki missiyam xəstələri
məhv etməkdir. Bununla da…
— Bununla da öz günahına müqəddəs don biçmiş oldu!
— Yox, dedi, mən yalnız öhdəmə düşəni edirəm.
— İlahi, sən bu yırtıcıdakı özünə bəraət haqqına bir bax!
— Kərkəs bakteriyanı təmizləyir.
— Bunu sən necə təyin etdin?
— Yox, bu mənim çıxartdığım qərar deyil. O dedi, mən təbiəti bakteriyadan
təmizləyirəm!
— O, sadəcə bunu dedi?
— Başqa şeylər də deyirdi. Düzü, ağzı ov əti ilə dolu olduğundan nitqini aydın eşidə
bilmirdim, qulağıma yalnız qırıq-qırıq səslər dəyirdi. Mən o səsləri bir araya yığıb, bu
cümləni düzəltdim: “Mən xeyirxaqlıq edirəm, çirklənmiş təbiəti bakteriyalardan
təmizləyirəm!” Dostum, etiraf edirəm, onun etdiklərinə qarşı mən kiçik vücud sahibi aciz
idim. Seyr etməkdən savayı əlimdən nə gəlirdi?
Məlumdur, Bildirçin Göyərçinin gözündən düşməmək üçün hər sözü ölçüb-biçirdi.
Bunu Göyərçin də anlayırdı, ancaq atasının yerdə yox, göy kimi müqəddəs, saf, mavi,
əlçatmaz bir məkanda boğazlanması, didilib, parçalanması və ən pisi parçalayanın özünə
bəraət qazandırması qəbuledilməz idi. Yəni doğrudanmı, hamı Kərkəsin yırtıcılığından
çəkinirdi? Yoxsa hegemonluğa qarşı biganəlik hökm sürürdü? Bəlkə hamısı öz canından
qorxurdu? Əgər qorxurdularsa, bu qorxu ilə uzun yola necə çıxmışdılar? Gerçəkdənmi yol
sahiblərinin hamısı gözlə şahid olduqları hadisədən məmnun idilər? Görəsən, vicdanları
az da olsa, onlara ağrı verdimi?
Bildirçin gözlərini açdı, Ağ Göyərçinin fikrini oxuyurmuş kimi dilləndi.
— Nədən o boyda Durna, Qaz, Qu, Qartal, Leylək kimi nəhənglərin susduğu bir
məqamda sən yalnız Bildirçindən igidlik gözləyirsən?
Bu yerdə Ağ Göyərçinin acı-acı gülümsəməkdən savayı əlindən heç nə gəlmədi.
İstədi desin, dostum, qəhrəmanlıq boyla, gövdə ilə yox, cəsarətlə, qorxmazlıqla ölçülür.
Sən bunu anlamadığın üçün adilərdən birisən, çətin məqamda aradan çıxmaq
qabiliyyətin başqalarından heç də əksik deyil ki, artıqdır.
— Əlbəttə, hamının öz canını salamat saxlamaq istədiyi bir məkanda niyə sən hünərli
çıxmalıydın?— Rixşənd edirsən? – Bildirçin utandığından Ağ Göyərçinə baxmadan sual etdi.
— Rixşənd niyə? Doğrunu söyləyirəm.
— Əgər sən özün bu hadisənin içində olsaydın, nə edərdin? Yeyilənin halına
acımaqdan savayı əlindən nə gələrdi? Uzağı yolundan qalıb, havada bir neçə dəfə halə
vurub quruldayacaqdın. Başqa?
O, Bildirçinin sualına tez-tələsik cavab verə bilməzdi. Baxışını söyləməklə gerçək
hadisənin içində olub, anında düzgün nəticə çıxarmaq başqa-başqa idi. O üzdən Ağ
Göyərçin düşünməyə başladı.
— Hə, nə oldu, dillənsənə?
— Atamın tərəfində durardım.
— Atan olduğu üçün bunu edərdin, çünki, doğmandır. Orda yeyilən bir bildirçin və ya
sərçə olduğunda sən də hamı kimi başını qabağa uzadıb, qanadlarını geniş açıb qarşına
qoyduğun məqsədə doğru uçardın. Doğmanı itirmək bütün canlılarda heyifsilənmək
duyğusunu gücləndirir. Dərk edirsən, itirdiyin doğmanın yerini heç nə ilə doldura
bilməyəcəksən. Bu zaman instinktlərin sənə güc gəlir ki, vuruşmaq üçün səfərbər olasan.
Bəzən qarşındakının səndən qat-qat güclü olduğunu belə unudursan. Ancaq parçalanıb
yeyilən səndən olmayanda ona qarşı biganəlik duyğun olmasa belə, can yanğın səni
hadisədən uzaq durmağa sövq edir.
— Acizliyin cövlan etdiyi bir məkan… — Ağ Göyərçinin özünün də ideal olmadığını,
nöqsanlarla dolu olduğunu dərk etməyə Bildirçinin sualı imkan yaratmışdı. Doğrudanmı,
o yalnız atası olduğu üçün Kərkəsə qarşı güc göstərərdi və ya onun yırtıcılığına qarşı etiraz
edərdi. Bildirçin ittihamında haqlı deyildimi? Təhlükəyə qədər özünü qəhrəman saymaq
bütün canlılarda güclüdür.
— Etirazlar Kərkəs kimi özünü təbiətin qoruyucusu sayan bir quşun ürəyinə
mərhəmət salmaq nədir, tükünü belə tərpətməyəcəkdi. Yerdə öz yeminin qırıntısını belə
kimsəyə qıymayan, göydə ovsuzluqdan acından gəbərmək qədər amansız bir təhlükə ilə
üz-üzə qalan canlıya, düşünürsən, nəsə kar edəcəkdi?
— Açığını deyim, beynim çox qarışıb. Sənin nə dərəcədə haqlı və ya haqsız olduğunu
bilmirəm, di gəl, bildiyim odur ki, hamı ağzına su alıb susub, Kərkəsin amansızlığını,
vəhşiliyini yalnız kənardan tamaşaçı kimi seyr edib.
— Yox, səhvin var!
— Nədədir səhvim?
— Hamı susmamışdı, haqqın tərəfində duran tapıldı.
— Yəni qorxu yuxusundan kimsə ayıldımı?
— Hamılıqdan bir quş ayrıldı…
— Kim imiş o belə, bu qədər böyük cəsarəti özündə tapan?!
— Başarı!
— Ah, o əbədiyyətə qovuşan kiçik quşcığaz?— Hə, o hamını silkələdi, sarsıtdı.
— Mənim atama görə?
— Yox…
— Bəs?
— Haqsızlığa görə. Əgər yeyilən sənin atan yox, istənilən canlı olsaydı, o yenə də
biganə qalmayacaqdı. Çünki o, haqqın tərəfində durmağı üstün tutdu. O yalnız sənin
atanın haqqını müdafiə etmirdi, müqəddəs yola olmuş xəyanəti lənətləyirdi. Mən
düşündüm ki, bu dəqiqə Kərkəs Göyərçini tullayıb, Başarını boğazlamaq üçün onun
üzərinə cumsa belə dilini saxlamaz.
— Bəlkə o anlamışdı ki, Kərkəs axmaq deyil. Onun aclığını öldürəcək qədər əti olan
bir canlını tullayıb, tükü ilə birgə əti uzaqbaşı iki qram olan birisinin üstünə cummaz.
— Onda bəs başqa quşlar niyə onun kimi düşünüb qərar çıxartmırdılar?
Atasının nahaqdan yemə çevrilməsi ilə barışa bilməyən Ağ Göyərçin ilə qorxudan
əbədiyyət səfərini yarı yolda buraxmış Bildirçin arasında haqq, ədalət kəlmələri ətrafında
mühakimə çox uzandı. Gözlənilmədən Bildirçin Başarı üçün yaranmış təhlükəni Göyərçinə
söyləməyi özünə borc bildi.
— O, iki qramlıq olsa belə, Kərkəs onu da hədəfə aldı. Onun dil boğaza qoymayıb ölü
Göyərçinin haqqını tələb etməsini Kərkəs heç cürə bağışlamırdı. Bütün cəhdləri ilə özünü
təmizə çıxarmaq, təbiətin həkimi olduğu üçün xəstələrdən, zəiflərdən, zəlillərdən,
gücsüzlərdən təbiəti təmizləmək missiyasından savayı, təbiət qarşısında yeni bir borcu da
yoluq boynuna yükləmək qərarına gəldi.
— Nə borc idi o belə?
— O dedi ki, bundan sonra gərək mən təbiətin mənəvi ekologiyasını da qoruyam.
— Yəni? — Ağ Göyərçin Bildirçinin mənəvi ekologiya ilə bağlı deyəcəklərini yaxşı
eşitsin deyə bir neçə xırda addım atıb ona daha da yaxınlaşdı.
— Dedi, bundan sonra mən təbiəti nankorlardan da təmizləməliyəm.
Başarı ondan sual etdi ki, sən bununla özünə yeni yem yeri qazanmaq istəyirsən?
Kərkəssə yox dedi, anam təbiətin ləyaqətini qorumaq istəyirəm.
— Ah… — Ağ Göyərçin bir xeyli susdu, Başarıdakı cəsarətə heyrət etməklə yanaşı
“Mən onun kimi ola bilərdimmi?” — deyə özünə sual verdi.
— Kərkəsin bu sözündən sonra Başarı susdumu? — Atasının haqqını müdafiə etmiş
canlı haqda daha çox eşitmək, öyrənmək istəyirdi.
— Susmaq? Yox, qətiyyən! Əksinə, dəstə başçısı Durnaya yan alıb onu
cəsarətləndirməyə çalışdı. Göyərçini müdafiə etmədiyi üçün onu qınadı. O isə “Axı bizim
Kərkəsə gücümüz çatmır…”- deyə acizanə şəkildə günahını boynuna aldı. Başarı isə
hayqırdı: “Belə çıxır, azman bir dəstə bir hegemona tabe olmalıdır?”
Durna “hə” dedi, Başarı “yox” deyib etiraz etdi.
— Sonra nə oldu?— Haqq kəlməsi ətrafında dialoqlar didişmə səviyyəsinə qalxanda qarnı tox Kərkəs
tab gətirməyib yerə doğru yön aldı.
— Ləyaqəti baş qaldırmışdı? — Göyərçin acı-acı gülümsəyərək sual edəndə Bildirçin
bunu dedi.
— Düşünmürəm, bu ləyaqət hissinin yaratdığı peşmançılıq olsun. Sadəcə, nifrin
yağan baxışlar altında sınmışdı. Axı ona nifrət edən bir dəstə arasında necə qanad çalıb
qabağa gedə bilərdi? Nifrət canlının enerjisini parçalayıb puç edir. O, dəstədən ayrılıb
getdiyi an quşlar ağız-ağıza verib onun arxasınca dedilər: Xəyanətkara aramızda yer
yoxdur!
— Əgər yırtıcı xəyanətkar dəstədən ayrılmışdısa, o zaman əbəs deyildimi sən yolunu
dəyişdin?
— Dostum, kim mənə möhlət verə bilərdi, gecə qaranlığında uçduğum anda arxadan
Bayquş, Qartal və ya iti gözlü Şahin məni haqlamayacaqdı? Dəstədə olan yeddi yarasanın
dalbadal qeyb olmasının günahkarı Bayquş deyildimi? Gecə quşlarını xəlvətə salıb, hopp
edib bir ağıza uddu.
— Bunu necə edə bildi?
— Çox sadəcə. Gecələr bütün dəstədəkilər mürgü vura-vura qabağa can
dərdi uçurdular, Bayquşsa əksinə, çox iti sürətlə uça bilirdi. Çünki gecə qaranlığında o iti
görür.
— Aha, qəribədir. Əgər bir və ya iki yarasanı udmuşdusa, digər yarasalar niyə
yeyilmiş yoldaşlarından dərs götürmədilər?
— Məgər bilmirsən, yarasalar gördüklərindən yox, yalnız öz üzərilərində, özləri ilə
bağlı hadisələrdən dərs alırlar.
— Açığı, bunu indi öyrəndim. Mən gecələr uçmadığım üçün onlarla heç vaxt
rastlaşmadım.
— Bayquşla Qartalın yerli-yersiz ağızlarını geniş açıb qırmızı dillərini nümayiş
etdirmələri iştahlarının güclü olmasından xəbər verirdi.
